De lessen uit afzien in stilte

In november heb ik een 10 daagse Vipassana retraite gedaan. Jaren geleden las ik hier een boekje over door Koen de Jong (van sportrusten, en ook één van mijn docenten van de runningtherapie opleiding), die hier een komische uiteenzetting van zijn eerste ervaring over schreef. Het triggerde me: wat zou dat met mij doen? wat zou ik tegenkomen, kunnen leren, wat zou het me kunnen brengen? Maar ik mediteerde toen nog niet, en 10 dagen van huis, dat klonk toen als onmogelijk. De jaren erna kwam ik steeds meer met meditatie in aanraking, en ik merkte dat dit een middel was waarin veel te leren en te ontdekken was over mezelf.

De uitdagingen van 2022

Toen ik aan het einde van 2021 een beetje mijmerde over het komende jaar (2022), had ik een paar uitdagingen voor mezelf. Mijn creativiteit ontwikkelen (ik ging een schildercursus doen). Mijn grenzen opzoeken op fysiek vlak door de Roparun (gelukt) en vierdaagse (niet gelukt door blessure) te doen. Mijn angsten onder ogen zien door opleiding static line parachute springen (5x solo sprong). Innerlijke verdieping door mezelf in klooster terug te trekken voor paar dagen, me in het mediteren te verdiepen en dus uiteindelijk de vipassana te gaan doen.

Je dood tegemoet springen

Het werd een jaar van uitersten: het uit een vliegtuig springen, tot 5x toe, was het allerengste dat ik ooit heb gedaan. Alles wat ik ooit spannend vond, valt in het niet met de letterlijke doodsangst die ik steeds voelde op het moment dat ik op het randje van het vliegtuig zat en, voor mijn gevoel, mijn dood tegemoet moest springen. Maar ik heb het gedaan, en aan den lijve ervaren dat je zélfs dat kan verdragen en dat het goed komt. Achteraf bezien denk ik dat ik eigenlijk veel te gevoelig ben om dit soort dingen te doen. het voelt zo onnatuurlijk, ik bedoel, welke gek springt er nou vrijwillig een vliegtuig uit zonder te weten of je weer levend aan de grond komt?

Wat is vipassana?

Helemaal aan de andere kant van de marge zat mijn recente ervaring met de 10 daagse vipassana retraite. Voor degenen die nog geen idee hebben waar ik het over heb: dit is een meditatiecursus van ruim 10 dagen in vrij spartaanse omstandigheden. Lees: elke dag om 4u op, weinig eten, niet praten, niet sporten, eigenlijk mag je helemaal niks ter afleiding, je telefoon en alle spullen die je kunnen afleiden moeten worden ingeleverd. Je mag het terrein niet af, mannen en vrouwen zitten gescheiden en je mediteert zo’n 10-11u per dag. En als je denkt dat dit een beetje chillen en niks doen is: think again. Hoewel ik alleen maar voor mezelf kan spreken, want er zijn inderdaad mensen die echt een heerlijke tijd hebben met al die uren op een kussentje. In mijn geval heb ik gewoon elke dag keihard gewerkt.

Observeren van lichamelijke sensaties

Je leert de vipassana techniek zeer grondig, krijgt elke dag nieuwe instructies in een opbouwend karakter. Het komt erop neer dat je heel precies leert observeren en waarnemen van je lichamelijke sensaties. Denk aan kriebeltjes, het gevoel van kleding op je huid, een drukkend gevoel, pijn. Die sensaties ga je observeren in de wetenschap dat alles verschijnt en weer verdwijnt. Een klein kriebeltje is een subtiele sensatie: die komt op, voelt subtiel en is vlug weer weg. Maar grove sensaties, zoals pijn, voelen vast en intens. Daarbij duurt het veel langer voor het wegebt. En ik was een van de ‘gelukkigen’ waarbij ik al vrij snel een intense pijn kreeg over mijn hele rug, tot het einde van de retraite.

En geloof me, dan ik 11 uur per dag observeren van de pijn die je ervaart niet bepaald ontspannend, maar gewoon zweten en afzien. Dat zag ik ook letterlijk terug later, want mijn garmin horloge houdt stress bij. Ik heb heel vaak hoge stress ervaren. Fysiek merkte ik dat, naast de pijn, doordat het zweet me uitbrak en ik soms bijna misselijk kon worden.

Eenzaam

Dat, in combinatie met het feit dat je niet mocht communiceren, zelfs geen oogcontact, maakte dat ik het echt heel zwaar vond. Ik voelde me behoorlijk alleen en ellendig, er is dan geen steun die je ervaart, je bent op jezelf aangewezen. Waar ik me normaal even ter afleiding met mijn gezin zou bezighouden, of mijn man zou bellen, was daar nu geen mogelijkheid tot. Op dag 5 leidde dat even tot een breakdown. De dagen duurden zo ellendig lang, dat ik echt een knakmoment had in het besef dat ik pas op de helft was. Ik vroeg me regelmatig af wat ik in hemelsnaam deed, en waar dit goed voor was.

Kracht uit jezelf halen

Maar ik veerde terug op mijn eigen, innerlijke kracht. Het was het enige dat ik had tenslotte. En ik wist van tevoren dat dit kon gebeuren, dit was misschien zelfs wel wat ik opzocht, toch? In een knakmoment komen, en dan? Ik heb mezelf daarin weer op een andere manier leren kennen. Ik voelde me eenzaam, maar ik kon het ombuigen. Mezelf moed in praten. Me richten op de hele, hele kleine dingen. De eekhoorntjes in de boom, de vogels in de lucht, de maan die helder scheen. Ik zocht kastanjes om de dagen bij te houden en af te tellen. Ik keek op mijn horloge naar de tijd en fantaseerde over thuis en iedereen die ik lief had, wat ze deden, dachten, aten, zeiden.

Ik had zelfs af en toe zeer sterke telepathische momenten, die achteraf inderdaad bleken te kloppen. Voorbeeld: ik voelde ineens heel sterk dat mijn gezin zuurkool at, en dat bleek achteraf inderdaad zo te zijn. Ik hakte de dag in kleine stukjes, beloofde mezelf steeds een fijne onderbreking. Bijvoorbeeld: nog 45min zo blijven zitten, dan mag je weer een rondje lopen. Nog 2 uur, dan is het ontbijt. Nog 1x de groepszitting, dan is de dag alweer bijna voorbij. Over 2 uur lig ik in bed, dan kun je ontspannen. Ik merkte de kracht hiervan, en vond iedere keer weer een beetje moed om me weer in te zetten.

Gesprekken met jezelf

Omdat je met niemand kan praten, niks kan schrijven of kan communiceren, is het enige dat er overblijft gesprekken met jezelf. Ik merkte dat ik met heel veel van de stof die je daar aangereikt kreeg binnen instructies van de lessen of de dagelijkse lezingen, in mijn hoofd verder ging. Dat ik voor mijzelf alles bevroeg, probeerde te plaatsen in wat ik al wist, wat ik erbij voelde, wat verwarring gaf en hoe ik er op andere manieren naar kon kijken. Ik probeerde alles een plek te geven binnen mijn eigen ontwikkeling tot nu toe. Het is bijzonder, want dit soort reflectie momenten hebben we maar weinig, in ieder geval niet zo lang, zo onafgebroken en ongestoord door prikkels van buitenaf.

Integreren van de ervaringen

Toen de dagen eindelijk voorbij waren en mijn man me kwam ophalen, heb ik eerst heel hard gehuild. Ik besefte hoe erg ik ze had gemist en hoe heftig ik alles bij elkaar vond. Er waren behoorlijk wat thema’s bij mezelf aangeraakt waar ik mee verder kon (o.a. vrijheid/autonomie, op jezelf terugvallen, gelijkmoedig blijven ongeacht situaties en omstandigheden, onbewuste programma’s die nog op de achtergrond draaien, het verder beoefenen van de meditatietechniek, etc.), en ik had bovendien behoefte om de theorie eromheen wat beter te integreren in wat ik verder al had geleerd, en waar ik nog mee verder wil.

Al met al een hele waardevolle ervaring, die me veel heeft geleerd en gebracht, en waarna ik ook daadwerkelijk een verandering bij mezelf voelde die ik niet helemaal kon verwoorden. Ik merkte sowieso dat ik veel gevoeliger was dan ik al was voor prikkels. ik moet nu echt nog beter leren om mezelf daartegen te beschermen, ook voor energie van anderen, die ik nu ook over grotere afstanden voel. Maar van binnen voelde ik ook een verandering, die in eerste instantie bijna leek op een soort verstilling of zelfs somberheid. Maar dat is niet helemaal wat het is.

Het is meer een gevoel van berusting in dingen. Na de meditaties dag in dag uit, merkte ik op den duur dat de pijnsensaties in mijn rug eindelijk afnamen. Als ik dan daarna even een rondje liep buiten, voelde het inderdaad alsof er wat was opgeruimd. Zo voelde het na thuiskomst ook: alsof er dingen uit mijn systeem waren weggehaald, het voelde wat schoner en meer van mezelf nu.

Verder met mediteren

Na deze ervaring zelf te hebben ondergaan weet ik niet of ik het anderen zou aanraden. Ik ben er absoluut van overtuigd dat het hoe dan ook iets gaat opleveren. Dat kan door de vorm zijn (bv 10 dagen geen telefoongebruik en niet praten doet al heel veel met je), maar ook door de inhoud van de techniek zelf. Het geeft je precies wat je nodig hebt, denk ik dan. Het is ook een ervaring die je niet met die van een ander kunt vergelijken. Wel ben ik nóg meer doordrongen van het nut en de werking van meditatie, en sterk gemotiveerd dit echt als een vast onderdeel van mijn dag te laten zijn. Ik doe nog steeds de zen meditatie cursus, en zal daar binnenkort ook weer wat over schrijven.