Wat levert (dag)dromen op?

Dromen, fantasie, de kracht van mythen en sprookjes, het onbewuste… In mijn werk als therapeut ben ik deze concepten steeds beter gaan leren kennen, begrijpen en gebruiken. Ik zie mezelf nog staan (ja, staan) op de eerste cursusdag van de opleiding Symbooldrama, nuchter als ik ben. Ik dacht niet dat ik me wijs kon laten maken met onzin en gewauwel over het onderbewuste en dergelijke.

Symbooldrama werkt

Maar tegelijkertijd was ik gefascineerd over wat ik tot dusver had gezien in de praktijk. Mijn collega heeft al jarenlange ervaring in het werken met o.a. symbooldrama en ik zág dat het werkte. Maar ik begreep er niks van. Hoe kan het, dat problemen overgaan door zoiets ‘simpels’ als dagdromen en tekenen? Daar ben ik door de jaren heen wel achter gekomen. En het is allesbehalve simpel. Het is superingewikkeld, en tot op de dag van vandaag stoei ik met de uitleg aan kinderen en hun ouders over de werking van de behandelmethode. Maar ik heb gezien dat het werkt, en nu ik er al jaren zelf mee werk, ben ik overtuigd van de kracht van de behandelmethode. Het laten ervaren is eigenlijk de enige goeie uitleg aan ouders: ze merken namelijk vanzelf dat de klachten afnemen.

Willen begrijpen

Door die opleidingsroute tot symbooldramatherapeut ben ik steeds meer gefascineerd geraakt door deze theorieën, die ook hun grondslag hebben in andere behandelmethodes. Ik wil de abstracte fenomenen zoveel mogelijk begrijpen, zoals dromen of narratieven (de verhalen die iemand heeft over zijn leven), zodat ik zo goed mogelijk kan aansluiten bij die ander. Zonder nu al te diep in te gaan op wat symbooldrama nu precies is (dat bewaar ik voor een andere keer), wil ik wel iets uitleggen over dromen en dagdromen in het algemeen.

Nachtdromen

Want er is een verschil tussen dagdromen en nachtdromen. Nachtdromen zijn een soort sensomotorische hallucinaties met een verhaal. Dat betekent dat je verschillende zintuigen gebruikt, behalve geur, en dat je op het moment van dromen de droom als echt ervaart: je kunt je bewegen, dingen aanraken, praten, etc.  Er zijn wel belangrijke verschillen, want tijdens een droom kunnen de meest bizarre dingen gebeuren, die op dat moment totaal niet als vreemd worden ervaren. Het is doodnormaal dat je ineens kan vliegen of je buurman ineens in je broer is veranderd. De meeste mensen hebben daarnaast ook geen controle over de dromen.

Onbewuste thema’s

Veel mensen zeggen niet te dromen, maar dat klopt niet: iedereen droomt. Maar omdat dromen alleen vlak nadat je wakker wordt nog herinnerd kunnen worden, vergeten de meeste mensen hun dromen. Je kunt ze blijven onthouden door het meteen te vertellen of op te schrijven. Opvallend is dat er in dromen vaak dingen naar boven komen die je in het bewuste leven allang was vergeten of bijvoorbeeld had weggestopt. In dromen kunnen vaak heftige gevoelens zitten van angst, verlies, verdriet of vreugde. Daarom wordt er door psychologen ook vanuit gegaan dat dromen iets vertellen over onbewuste angsten, wensen, behoeften en dergelijke. Het is niet voor niets dat mensen meer nachtmerries hebben na een trauma, bijvoorbeeld.

De kracht van dagdromen

Onze hersenen kennen geen pauzestand, ze maken dag en nacht associaties. ’s Nachts is er daarom een eindeloze stroom aan herinneringen, gevoelens, wensen, gedachtes of ideeën die in ons hoofd ronddolen. In dagdromen gebeurt in feite hetzelfde, maar op een meer bewust niveau en vaak met meer controle. Vaak merk je niet dat je wegdroomt, maar het is meestal op momenten van verveling of wanneer we niks beters te doen hebben. Of wanneer wat we doen heel monotoon is, zoals hardlopen of autorijden. Hoewel dagdromen door veel mensen als nutteloos wordt gezien, zijn er echt wel voordelen te noemen. Vaak komen automatische gedachtes om de hoek kijken als onze gedachtes afdwalen, waarin negatieve emoties vaak een rol spelen. Tegelijkertijd komt er ruimte om na te denken over nieuwe ideeën, het verwerken van situaties, herinneringen een plek te geven en te bedenken hoe we op situaties willen reageren. In andere woorden, we bereiden ons zo goed mogelijk voor op de eisen die de buitenwereld aan ons stelt. Daarbij gebruik je vaardigheden als creativiteit om oplossingen te bedenken, je reflecteert over jezelf (metacognitie) en verplaatst je in de ander.

Fantasie en sprookjes

Al eerder schreef ik over de voordelen van de fantasieontwikkeling bij kinderen. Misschien zijn de vaak bizarre verhalen uit onze dromen ook wel de reden dat ze zo tot de verbeelding spreken en we ze willen begrijpen (als het ons gelukt is om ze te onthouden). Want al eeuwenlang zijn kinderen geboeid door sprookjes en fantasieverhalen, die vroeger vaak van generatie op generatie werden doorverteld. Het is grappig om te zien dat wat sprookjes of soortgelijke verhalen nou aantrekkelijk maakt voor kinderen. Het blijkt dat er in zulke verhalen zogenaamde ‘minimale contra-intuïtieve concepten’ zitten. Bijvoorbeeld Peter Pan, die met wat toverstof kan vliegen, of schoentjes, die uit zichzelf kunnen dansen.

Vertaald naar symbolen

Het gaat om dingen of situaties die afwijken van wat we verwachten. Daardoor wordt je aandacht getrokken en probeer je, nieuwsgierig als we zijn, te begrijpen hoe dit kan. Daarom worden deze verhalen ook beter onthouden: daardoor zijn ze door de jaren heen wijd verspreid en behouden gebleven. Als er zulke verrassende dingen gebeuren, of dat nou in sprookjes, dromen of Bijbelverhalen is, denken we erover na en worden ze grondig verwerkt in de tijd daarna. Dat is ook de beeldende kracht uit symbooldrama, waarin ook vaak verrassende elementen in de dagdromen zitten, die cliënten aan het denken zetten. Vooral jongeren zijn er goed in om op zoek te gaan naar de betekenis die het voor hen kan hebben. Er wordt dus gebruik gemaakt van de voordelen die dromen en dagdromen oplevert, de vaardigheden die daarin worden geleerd, maar dan concreet gemaakt: er wordt, net zoals in nachtdromen, een verhaal van gemaakt, met beelden erbij (symbolen). Op die manier is er een samenhang tussen de verschillende elementen en onthoudt je bovendien beter waar het over gaat. Om dit extra te verstevigen vraag ik altijd om de dagdroom te tekenen, verven, krijten of zelfs te kleien. Zo is er een blijvend beeld en is de inhoud uit de droom ook meteen al een stukje verwerkt.

Volg me en deel als je wilt