Woorden van Boeddha – deel 2
Het woud en de bossen als onze natuurlijke habitat
In het eerste deel nam ik je al mee in mijn reflecties naar aanleiding van het lezen van het boekje ‘Woorden van Boeddha’, die met mijn plannen in het vooruitzicht nu goed op zijn plek lijken te vallen. Hier volgt deel 2 van de reeks.
Onbegrensde vrijheid
‘die geen bezittingen hebben en van liefdegaven leven, die verwijlen in het ledig en de onbegrensde vrijheid, het spoor derzulken is moeilijk meer te vinden als dat van vogels in de lucht. ‘
Deze uitspraak moet ik een aantal keer lezen voordat ik hem kan plaatsen, en nog steeds twijfel ik of ik hem goed begrijp. Wat ik er uit haal is dat je vrijheid kan ervaren door juist minder te bezitten. Dat herken ik van reizen met minimale bepakking, waarin je er achter komt hoe weinig je maar nodig hebt. Alles wat je daadwerkelijk nodig hebt past in een tasje. Dat besef geeft me ontzettend veel vrijheid. Iedere keer dat we op vakantie zijn geweest neem ik me voor om het met minder te doen. Ieder jaar maken we daarin kleine stapjes. We kopen sowieso niet veel spullen, of het moet functioneel zijn voor de uitvoering van onze sporten. Waar we kunnen, kopen we tweedehands en veel van wat we vroeger kochten, zoeken we simpelweg niet meer op. Door ook niet meer zo vaak in winkels te komen, word je minder verleid en beïnvloed om zaken te kopen die je totaal niet nodig hebt. Elk jaar brengen we meer spullen weg naar de kringloop, omdat we blijkbaar door de tijd heen alsnog veel rotzooi verzamelen met z’n vijven. Onze droom is om ergens een klein huisje te hebben en vooral in de buitenlucht, in de natuur te leven. Niet per sé spartaans. Ik kan een goed bed, een fijne douche én een houtvuur namelijk wel heel erg waarderen. Maar dat gaat ook over onze menselijke behoeftes van rust, slaap, warmte en hygiëne.
Het stukje ‘van liefdegaven leven’ slaat op het leven van monniken die leefden van bedelen en de gaven van anderen, van wie zij afhankelijk waren voor het vullen van hun maag. Maar als ik het metaforisch interpreteer zit er ook een vorm van dankbaarheid in door met meer respect en waardering om te gaan met wat je wel hebt, wat je krijgt, wat je gebruikt van de spullen die van moeder aarde komen. Dat je, in andere woorden, veel bewuster omgaat met alles en je bewust bent van de oorsprong van zaken, en de consequenties van gebruik voor de wereld. Dit klinkt misschien wat hoogdravend, en ik beken meteen dat ik zeker hierin geen heilige ben. Maar misschien staat het wel symbool voor het bewustwordingsproces waar we met z’n allen in zitten, en dat we een beetje lief voor elkaar en met elkaar moeten zijn om überhaupt nog normaal op deze planeet te kunnen leven. Zo eten wij bijvoorbeeld wel af en toe vlees, maar kiezen wel zoveel mogelijk biologische varianten en ik bedank met mijn kinderen dan ook het dier dat ons voedt.
‘het spoor derzulken is moeilijk meer te vinden’ zegt deze uitspraak. Ook dit is weer op verschillende manieren op te vatten. Je kunt denken aan de footprint die je achterlaat als je erg materialistisch leeft. Maar ook meer letterlijk: hoe onafhankelijker en meer zelfvoorzienend je leeft, hoe meer je loskomt van alle bestaande systemen en instituties, hoe moeilijker je te vinden of te volgen bent, en hoe vrijer je leeft. De andere interpretatie is vrijheid door steeds minder nodig te hebben. En wie weet welke vormen er nog meer mogelijk zijn?
We staan niet bóven de natuur
‘In een hut of woud, op bergen of in een vlakte: waar heiligen wonen, daar is het heerlijk.’
Wie er met heiligen worden bedoeld is me niet helemaal duidelijk, maar dat ze het goed hebben bekeken wél. Ik moet de eerste persoon nog tegenkomen die niet onder de indruk raakt van de prachtige landschappen van bergen, wouden en uitgestrekte vlaktes. Waar de natuur nog vrij ongerept is, en de scheppende kracht van moeder aarde nog zichtbaar. Niet voor niets scoren foto’s met vergezichten, machtige bergketens of stille meren hoog op Instagram. Het zijn natuurfenomenen die iedereen aanspreken, en volgens mij komt dat omdat iedereen het op een bepaalde manier herkent. We worden stil en nederig als we zoveel moois zien, we voelen ons nietig onder de met sterren bezaaide hemel. Het zijn plekken waar iedereen graag is, en waar iedereen ook van opknapt als die er is. Naar mijn idee komt dat omdat we dan des te meer beseffen dat we hier deel van uitmaken. Dat wij niet bóven de natuur staan, dat wij deze niet naar onze hand kunnen zetten. Dat we er goed aan doen om hier met respect mee om te gaan. Misschien zijn heiligen in deze zin wel een metafoor voor de natuur zelf. Daar waar de natuur is, daar is het heerlijk.
Steeds minder nodig hebben
‘Wouden zijn heerlijk; waar de wereld geen vreugde vindt, zullen de hartstochtelozen vreugde vinden, want zij zoeken niet naar geneugten.’
In 2022 waren we in de zomervakantie backpacken in Griekenland. We hadden een heerlijke vakantie en deden maar liefst 3 eilanden en Athene aan, dus zagen veel van het land. Maar hoe mooi en fijn het ook was, ik merkte na verloop van tijd iets bijzonder op bij mezelf: ik miste de bomen, de bossen, de kreekjes en rivieren. Het ruisen van de takken, het groene gras. Het landschap van Griekenland bestaat vooral uit lage begroeiing, en bomen zijn voornamelijk olijfbomen. Het geheel is dor en droog, sommige delen worden geteisterd door bosbranden. Ik kreeg heimwee naar de vruchtbare gronden zoals ik die in west- en Oost-Europa ken. Het deed me beseffen dat iedereen zo zijn voorkeuren heeft, en ik heb me bovendien altijd al sterk verbonden gevoeld met Oost-Europa. Toen ik plannen maakte voor mijn lange solotocht heb ik hier dan ook rekening mee gehouden. Ik heb dus een route gekozen die ook door deze loofbossen gaat, waar ik me zo thuis voel.
Maar in bovenstaande zin staat nog veel meer: ‘waar de wereld geen vreugde vindt, zullen de hartstochtlozen vreugde vinden, want zij zoeken niet naar geneugten’. Het woord hartstochtelozen betekent in dit geval niet dat je geen gevoel meer hebt, maar meer dat je hebt geleerd situaties gelijkmoedig te betreden. Dat je geen speelbal bent van je emoties, maar dat je je emoties opmerkt en kan voelen, maar je er niet door uit het veld laat slaan, of juist erdoor laat meeslepen. Dat je ondanks je gevoelens en emoties tevreden kunt blijven. Gelijkmoedigheid is de staat van zijn dan binnen het boeddhisme wordt geoefend en wat door middel van meditatie getraind kan worden. Ik heb het tijdens mijn vipassana retraite elke dag geoefend, maar ook binnen de zen traditie is dit een hoger doel, voor zover je van een doel mag spreken.
Wat deze zin me verder zegt, is dat het veel mensen vroeg of laat een punt bereiken in hun leven, waarin ze beseffen dat het heel hard rondrennen in het hamsterrad, op weg naar meer prestaties, het aan de gang houden van het kapitalisme met meer spullen, dure vakanties, grotere auto’s of hippere kleding uiteindelijk niet leidt naar meer geluk en voldoening in hun leven. Iedereen maakt op zijn eigen tempo dit proces door. Soms duurt het een heel leven, soms zijn er meerdere levens voor nodig. Anderen hebben dit al sneller door. Maar er komt een moment dat je beseft: geluk zit niet in meer spullen, status of luxe. Het geluk vind je uiteindelijk in jezelf. Wanneer je dat beseft, hoef je niet meer streven naar al die uiterlijkheden en oppervlakkigheden, maar kun je leren tevreden te zijn met wat er is, zonder dat je daar iets voor nodig hebt.
Waar het voor mij nog meer op neer komt, is dat de natuur, of de wouden in deze zin dus, onze natuurlijke habitat is, en dat we ons uiteindelijk gelukkig voelen als we daar zijn, omdat we daar herinneren wie we werkelijk zijn, en dat we onderdeel zijn van de natuur. Uiteindelijk maken we, denk ik, allemaal een ontwikkeling door waarin we dit weer gaan voelen. Niet voor niets is er steeds meer aandacht voor natuur, klimaat en natuurbeleving. Als we kunnen ervaren dat we compleet zijn, vrij zijn en niks meer nodig hebben in de natuur, dan zijn we wat mij betreft compleet gelukkig en tevreden.
